पहिले पाऊल

"पहिले पाऊल"
कोणाचाही आधार न घेता पहिले पाऊल टाकण्याचा हा प्रयत्नं. जीवनाच्या आतापर्यंतच्या प्रवासात मागे वळून ह्या प्रवासाच्या पाऊलवाटेच्या काही महत्वाच्या खुणा आजूनही स्मरणात साठवलेल्या आहेत त्या आपणापुढे मांडण्याचा हा एक प्रयत्नं. आतापर्यंतच्या आयुष्याचे सिंहावलोकन करताना आज मी ज्या ठिकाणी पोहोचलेलो आहो, जीवनात जे काही प्राप्त केलेले आहे ते केवळ अनाकलनीय वाटतंय. बरेचदा तर हे सत्य कि मृगजळ हा देखील प्रश्न पडतो? आतिशय विपरीत आर्थिक परिस्थितीत झालेले शिक्षण. वैद्यकीय महविद्यालयात शिक्षण घेत असताना तर cycle देखील नव्हती. First MBBS उत्तीर्ण झाल्यानंतर hostel No 2 च्या जीण्याखालील अडगळीतील एक cycle उचलली, दुरुस्त केली आणि तीच cycle मी वापरीत होतो. Final ला असताना G .U .Deshpande ह्या माझ्या वर्गमित्राने चुकून ती cycle नेली. त्याला त्याचेच कोरलेले नाव cycle वर कुठेतरी दिसले. माझ्याच एका फास्ट फ्रेंड ची मी हि चोरलेली cycle आणि तिने मला पुढे ३-४ वर्षे दिलेली साथ.

आमचे वेळी postgraduate students ना stipend मिळत नव्हता. त्यामुळे नौकरी करण्याशिवाय दुसरा पर्याय नव्हता. M .D. Pathology चे registration घेऊन महाराष्ट्र राज्य कामगार विमा योजना रुग्णालयात वैद्यकीय अधिकारी म्हणून रुजू झालो. परंतु, नौकरीतील भानगडी, भांडणे, मारामारी आणि त्यात guide ने सुरु केलेला त्रास. शेवटी सर्व अस्सयः झाला आणि नंतर pathology चे registration सोडून प्राथमिक आरोग्य केंद्रात medical ऑफिसर म्हणून रुजू झालो. ग्रामीण सेवेच्या आधारावर पुढे M.D. Paediatrics करण्याची इच्छा. पाच वर्ष्याच्या सेवेनंतर Paediatrics मध्ये डिप्लोमा मिळत होता, M.D. साठी अजून सहा महिने थांबावे लागेल असे अधिकार्यांनी सांगितले. थांबण्याचा निर्णय देखील घेतला. परंतु नंतरच्या सहा महिन्याच्या कालावधीत अश्या काही घटना घडल्यात, पुढील सेवेत असे काही अनुभव आलेत कि सहा महिन्यानंतर M.D. Paediatrics मिळत असूनही community medicine ह्या पदव्युत्तर अभ्यासक्रमास प्राधान्य दिले. सर्वच "disconnect". Pathology ते Paediatrics ते community medicine आणि पुढे शासकीय सेवेत ह्याच संदर्भातील वाटचाल.

ग्रामीण भागात वैद्यकीय अधिकारी आणि नंतरही शासकीय सेवेत आपल्याच समाज रचनेचे आलेले अनुभव. नौकरी करणारा मी एक निम्नवर्गीय आणि खाजगी practice करणारे, वैद्यकीय महविद्यालयात नौकरी करणारे माझेच वर्गमित्र म्हणजे उच्च वर्गीय. एक तुछ्य व्यक्ती म्हणून माझ्याकडे बघण्याचा त्यांचा दृष्टीकोन. ह्या सर्व पार्श्वभूमीवर वीस वर्षे केलेली शासकीय सेवा, आणि नंतर बारा वर्षांपासून WHO, UNFPA मध्ये करीत असलेली हि नौकरी. आणी नवल म्हणजे ह्या बारा वर्ष्याच्या कालावधीत ह्याच मित्रांच्या वर्तणुकीत जाणवलेला अमुलाग्र बदल, आतिशय सौहार्दपूर्ण अशी त्यांची वर्तणूक. अस का घडावं काहीच कळलेले नाही?

ह्या सर्व कालावधीत आलेले अनुभव म्हणजे माझ्या पुढील पाऊलवाटा. माझा एक मुलगा डॉक्टर झालाच पाहिजे ही जिद्द, त्यासाठी केलेले प्रयत्नं, कष्ट, त्याग आणी सतत समर्पक परामर्ष देणारी माझी आई, स्त्री रोग तज्ञ असणारी, परन्तु कुटुंबाकरता, मुलांच्या भवित्तव्यासाठी आणी माझ्या विकासासाठी स्वतःच्या विकासाशी compromise करणारी आणी माझ्यासाठी सतत भाग्यदायक ठरलेली माझी पत्नी, ह्या दोघांच्याही ऋणातून मी मुक्त होऊ इच्छित नाही. आज मी ज्या पदावर पोहोचलो आहो त्या करिता मला सतत मार्गदर्शन करणारे, मोठ्या भावासारखे माझ्या पाठीशी उभे असणारे Dr. सुभाष साळुंके, महासंचालक आरोग्य सेवा, माझे एक आदर्श. आणी, माझा मित्र, Dr. अशोक आढाव, एक सकारात्मक दृष्टीकोन असणारा, शांतपणे ऐकण्याची कला असणारा, जीवन कसे जगावे, जीवनाच्या प्रत्येक क्षणाचा आनंद कसा उपभोगावा, आपले निर्णय इतरांवर न लादणारा, एक आगळे वेगळे व्यक्तिमत्व. खूप काही शिकत आहे मी तुझ्यापासून अशोक.

"प्रकाशवाटा" म्हणजेच माझ्या जीवनातील पाऊल वाटा आणी आलेले अनुभव. पुढील पाऊल वाटा लिहिताना कदाचित त्यांचा निश्चित असा क्रम नसेल, किंव्हा एका विषयाचा दुसरयाशी संबद्ध देखील नसेल. बघूया, ह्या disconnected पाऊल वाटा.