" आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोहे" मराठीतील एक अतिशय चाकोरीबाहेर विचार करणारे कवी, संगीतकार, गायक श्री. अवधूत गुप्ते ह्यांचे हे एक प्रसिद्ध गीत. ह्या गीताचे लेखक अवधूत नसून दुसरे कोणी असल्यास मी त्यांची माफी मागतो. कारण अवधूत गुप्तेचेच म्हणून हे गाणे प्रसिद्ध आहे. "सनई चौघडे " ह्या मराठी चित्रपटातील हे गीत. "आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोहे" ह्या संपूर्ण गीतातील ह्या चार शब्दांचा अर्थ काय असावा ह्याचा अनेक दिवसांपासून विचार करतोय. संपूर्ण गीत ऐकल्यानंतरही ह्या चार शब्दांचा काय अर्थ असेल, केवळ सुंदर चाल, सुंदर आवाजातील गीत आणी गायक अवधूत गुप्ते म्हणून तर हे गीत इतके लोकप्रिय झालेले नसेल ना? अर्थ मात्र मनाशी तदात्य्म होण्यासारखा सापडतच नव्हता. आणी, आज पुन्हा मनाशीच हे गीत गुणगुणताना ह्या चार शब्दांचा मला समजलेला अर्थ:
" आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोहे" , कांदेपोहे खाताना आणी ते आपणाला आवडणारे असे झाले असतील तर त्याची चव काही काळतरी आपल्या जिभेवर रेंगाळत असते आणी त्या कालवधीत त्या कान्देपोह्याची आपण पुन्हा पुन्हा आठवण काढून आनंदी, सुखी होतो, हा आनंद आणी हे सुख आपण इतरांशी देखील भरभरून share करतो. अश्याच प्रकारे आपणाला जाणवणारे सुखाचे क्षण आपल्या आयुष्यात येत राहतात, पुढील आयुष्य जगण्याची एक नवी उमेद आपणाला देत राहतात आणी एक सकारात्मक दृष्टीकोन ठेवून आपण आपले आयुष्य जगत असतो. किंबहुना असलेच क्षण/प्रसंग जीवन जगण्यासाठी संजीवनी ठरत असतात. कांदेपोहे आणी आयुष्य, म्हणजेच जीवनात येणारे छोटे छोटे सुखाचे क्षण आणी त्यात मिळणारा आनंद, हा कदाचित ह्या चार शब्दातून मिळणारा संदेश असावा.
परंतु, कांदेपोहे, त्याची चव, खाताना मिळणारा आनंद आणी नंतर काही कालावधीपर्यंत रेंगाळत राहणारी चव, चांगल्या आठवणी, ह्या फक्त सकृतदर्शनी नाहीत काय? ह्या उत्कृष्ठ कांदेपोह्यांची पार्श्वभूमी आपण कधी जाणून त्याचे विश्लेषण करण्याचा करण्याचा प्रयत्न करतो काय? कांदेपोहे म्हणजे आयुष्यातील एक अविस्मरणीय चांगला क्षण. पण, हा चांगला क्षण कश्यामुळे निर्माण होऊ शकला, त्यासाठी कोणी कोणी प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष प्रयास केलेत हे मात्र आपण सोयीस्करपणे विसरून जातो. " आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोहे" ह्या ओळीतील चूल आणी कढई, आयुष्यातील ह्या दोन शब्दांचा आपण कधी विचार केलाय काय? कांदेपोहे म्हणजे आयुष्यातील एक चांगला, आठवणीत राहणारा क्षण, पण, हा क्षण अविस्मरणीय होण्यासाठी चूल आणी कढई तेवढीच महत्वाची नाही काय? कदाचित कांदेपोहे करणारी व्यक्ती फार सुगरण असलेही, पण जेवढे कांदेपोहे करावयाचे आहे हे ध्यानात ठेवून त्यासाठी नेमकी आवश्यक आकाराची कढई नसल्यास,व्यवस्थित परतून हे कांदेपोहे चांगले झाले असते काय? आणी " चूल"?, कांदेपोहे करणारी व्यक्ती सुगरण, कढई देखील योग्य आकाराची, मग चुलीचे काय महत्व? कांदेपोहे स्वादिष्ठ होण्यासाठी, त्याला योग्य प्रमाणात आच उष्णता मिळण्यासाठी, ते योग्य प्रमाणात शिजण्यासाठी, " चूल" देखील तेवढीच महत्वाची नाही काय?, आणी ही उष्णता निर्माण करताना जाळून राख होणारी ती लाकड?
म्हणजेच काय तर कांदेपोहे हा जीवनातील एक अविस्मरणीय चांगला क्षण असेल तर, फक्त कान्देपोह्याची उत्कृष्ठ चव किंवा ते करणारी सुगरण व्यक्ती, फक्त ह्याचा विचार न करता, ह्या अविस्मरणीय चांगल्या क्षणासाठी कारणीभूत ठरणाऱ्या, परंतू सकृतदर्शनी न जाणवणाऱ्या बाबींचा देखील आपण विचार केल्यास आयुष्यातील हा एक अविस्मरणीय चांगला क्षण अधिक काळ पर्यंत आपणाला आठवत राहील आणी विचारांची, वर्तणुकीची एक वेगळीच दिशा आपणास देत राहील आणी खऱ्या अर्थाने आपणाला "चूल" आणी "कढई" ह्या दोन शब्दांचा अर्थ आणी त्याचे महत्व कळेल. आणी सर्वात महत्वाचे म्हणजे, ह्या सुंदर क्षणासाठी कोठेही उल्लेख न झालेली, राख झालेली ती लाकड?, स्वतः जाळून नाहीशी झालेली ती लाकड आणी त्यांचा त्याग, ह्याचाही विचार केल्यास " आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोहे" ह्या चार शब्दांचे, आयुष्याच्या आठवणीतील चांगल्या क्षणाचे महत्व बरेच काल पर्यंत आपल्या स्मरणात राहील.
